Forum Makina

Bilimsel ve teknolojik gelişme ile birlikte insanoğlu hemen her alanda sınırları zorluyor; işlerimizi daha hızlı, daha kolay ve daha hesaplı yapmanın yollarını arıyoruz. Oldukça geniş bir kullanım alanı bulunan yükseltme platformları da bu amaca yönelik geliştirilmiş ürünler arasında yer alıyor.

Eskiden merdiven kullanarak, bir forkliftin üzerine çıkarak veya iskeleler kurarak yapılabilen işler için artık çok çeşitli yükseltici platformlar var. Ancak dünya genelindeki sayısı milyonları aşan ve ülkemizde de son yıllarda hızla yaygınlaşan bu yeni araçlar beraberinde bazı riskleri de getiriyor. Özellikle de yüksekten düşerek ölüm ve yaralanmanın en sık karşılanan kaza çeşidi olduğu düşünülürse…

Ülkemizde ekskavatör, kazıcı yükleyici ve forklift gibi bazı iş makinelerini kullanmak için ehliyet gerekiyor olsa da, yükseltici platformlar için böyle bir zorunluluk bulunmuyor. Ancak ülkemizde sayısı şimdiden 6 bini aşan bu araçlar için akşam haberlerinde kaza haberlerini görmeye başlamadan en kısa sürede bu boşluğun doldurulması gerekiyor. Bu konuda önümüzde hazır bir referans kurum ve içerik bulunuyorken bunu gerçekleştirmek zor olmasa gerek: IPAF

Platform sektöründeki üretici, satıcı, kullanıcı, kiralama ve eğitim firmalarını temsilen, kar amacı gütmeden, 1983 yılında kurulan Uluslararası Platform Federasyonu (IPAF), platformların verimli ve güvenli şekilde kullanılması için küresel anlamda çeşitli faaliyetler gösteriyor. Dünya üzerinde çalışan tüm platformların ortak bir forum alanı olarak da tanımlanan IPAF’ın, platformların tasarım, güvenlik ve test prosedürlerinin geliştirilmesinde önemli oranda katkı sağladığı da belirtiliyor.

IPAF’ın faaliyetleri arasında eğitim konusu ön plana çıkıyor. Federasyon tarafından hazırlanan operatör eğitim programı, ISO 18878 – Mobil yükseltici çalışma platformları operatör eğitimi standartlarını sağladığı şeklinde TÜV tarafından belgelendiriliyor. IPAF, dünya genelindeki sayısı 550’yi aşan eğitim merkezlerinde her yıl 90 bin platform operatörüne eğitim veriyor.

Platform sektörünün ülkemizde önde gelen firmalarından Acarlar Makine, İstanbul Tuzla’daki tesislerinde 2013 yılı içerisinde faaliyete geçirdiği eğitim merkezi ile IPAF’ın Türkiye’deki adresi oldu. Operatör eğitimleri, firma bünyesindeki 4 eğitmen tarafından veriliyor. Bu eğitmenler arasında yer alan Acarlar Makine İş Geliştirme ve Proje Müdürü Faik Tekin ile bir araya gelerek eğitimin kapsamı hakkında bilgi aldık. Bununla da kalmayarak eğitime katıldık ve yükseklerde daha güvenli çalışabilmenin kurallarını öğrendik.

‘PAL Kart’ 5 yıl geçerli

Eğitimi başarıyla tamamlayanlara uluslararası anlamda kabul gören ‘PAL Kart’ veriliyor. Üzerinde katılımcının resmi de bulunan bu Platform Araç Lisansı 5 yıl süre ile geçerli oluyor. Eğitim sonunda operatöre bu kart ile birlikte bir de ‘PAL Kart Kayıt Defteri’ veriliyor. Operatör eğer 5 yıl içerisinde çalıştığı yerlerdeki iş amirlerinden yaptığı işle ilgili olarak en az 60 kayıt alabilirse, 5 yılın sonunda tekrar eğitim alması gerekmiyor. Sadece nihai testi geçmesi yeterli oluyor.

Platform kullanmak için bir eğitim alma noktasında yasal bir zorunluluk olmaması sebebiyle Türkiye’de bu konuda bir hassasiyet olmadığını belirten Faik Tekin, Avrupa’da durumun farklı olduğunu şöyle ifade ediyor:“Avrupa’da bu makineyi kullanmak için şuradan bir sertifika almak zorundasın diye bir yasa yok. Ama bu makineyi kullanmak için gerekli uygun eğitimi almak zorundasın şeklinde bir yasa var. Biz de İSDER ile birlikte işin bu şekilde yasal bir taban kazanması için çalışmalar yapıyoruz. Platform sektörüne yönelik uygun eğitimi almalısın şeklinde bir yasa olursa, gelecekte büyük boyutlara ulaşacak sektör için henüz işin başındayken büyük bir kazanım sağlamış oluruz. Eğitim için öncelikli olarak iş güvenliği uzmanlarını hedefledik. Çünkü bu eğitimin gerekliliğini geniş kitlelere hızlı bir şekilde yaymamız gerekiyor.”

“IPAF eğitimi bir boşluğu dolduruyor”

Faik Tekin, Türkiye’de forklift ya da vinç operatörü diye bir unvan ve ehliyeti olduğunu belirterek, “Ama platform operatörü diye bir unvan yok, herkes kullanabilir. Boyacı, elektrikçi, temizlikçi yılda 1 saatliğine bile platforma ihtiyaç duyabilir. Asli görevi platform operatörlüğü değil, sadece platformu bir araç olarak kullanıyor. O yüzden diğer eğitimlerden biraz ayrılan bir durum. Biz buradaki boşluğu doldurmuş oluyoruz” diyor.

IPAF eğitimleri araç türüne göre değişkenlik gösteriyor

Farklı ihtiyaçlar karşısında platform seçenekleri de çeşitleniyor. IPAF, üretici tarafından belirlenen azami şasi eğiminde platform alanının merkezinin düşey izdüşümünün makine şasisi içinde kalıp kalmaması ve hareket kontrolüne bağlı olarak farklı eğitimler sunuyor. Acarlar Makine, 3a ve 3b olarak nitelendirilen ve Türkiye’de yaygın olarak kullanılan kendinden yürüyüşlü makaslı ve bomlu platform eğitimlerini veriyor. Diğer ürün gruplarına yönelik eğitimlerin de talebe ve IPAF’ın yetkilendirmesine bağlı olarak zaman içerisinde sağlanacağı belirtiliyor.

 Eğitim 2 aşamadan oluşuyor

1 gün süren eğitim teorik ve pratik olarak iki aşamadan oluşuyor. Teorik eğitimlere en fazla 20 kişi katılabiliyor ancak pratik bölümde herkesin makineleri yeterince kullanarak verim sağlanabilmesi için en fazla 4 kişi kabul ediliyor.

Teorik eğitim öncesinde katılımcılara 30 soruluk yazılı bir test veriliyor. Aynı testin eğitim sonunda da cevaplandırılması isteniyor. Bundan eğitimin katılımcılara olan katkısını görebilmek amaçlanıyor. Teoride başarılı olmak için son testte en az 24 doğru cevap bekleniyor. Teorik bölümün videolarla desteklenmesi ilgiyi sürekli yüksek tutuyor.

Eğitimden bazı ipuçları...

Eğitimciler IPAF tarafından belirlenen kural ve uygulamalara tam olarak uydular. Bize de siz medya görevlisiniz diyerek en ufak bir torpil bile yapmadılar… İşte eğitimden aklımızda kalan bazı ana başlıklar şöyle:

İşe uygun doğru platform seçiminde; yapılacak işin türü, çalışma alanına erişim, arazi ve zemin koşulları, kaldırılacak insan sayısı ve yük miktarı, gerekli yükseklik ve yatay erişim mesafesi ve yakıt türü belirleyici oluyor.

Risk analizi; yapılacak her işe başlamadan önce yazılı olarak bir risk analiz çalışması yapılması gerekiyor. Makinenin güvenli bir şekilde hareket ettirilmesi, konumlandırılması ve ayarlanması için araç üzerindeki ve çevredeki kısıtlayıcı ve tehlike yaratabilecek tüm unsurların incelenmesi hayati önem taşıyor.

Kullanım öncesi kontroller; personel yükseltici platformların güvenli, eksiksiz, temiz ve doğru çalıştığından emin olabilmek için hayati önem taşıyor. Markadan markaya, hatta aynı marka olsa dahi modelden modele farklılıklar olabildiği için her makinenin üretici kullanım kılavuzundaki talimatları dikkatlice okumak gerekiyor. Ülkemizdeki platformların yılda bir kere yapılması kanunen zorunlu olan periyodik kontrolünün yapıldığına dair kaydın bulunması zaten olmazsa olmaz.

Eğim alarmı, acil durumda indirme sistemi ve sesli uyarıların çalışıyor olması gerekiyor. Platform yükseltildikten sonra operatör kumandasının devre dışı kalması ihtimaline karşı aşağıda acil durum kumandalarını kullanmayı bilen bir kişinin olması gerektiğini şahsen yaşayarak öğrendik. Acarlar Makine eğitmenleri, biz yukarıdayken farkında olmadan ana şalteri indirip ortadan kayboldular ve çaresizce yardım bekledik…

Yolda hareket esnasında aracın boyutlarına hâkim olmak, çevre ve zemin koşullarına azami dikkat etmek gerekiyor. Rampa ve bayırlarda hızlanıp kontrolden çıkmaması için düzenli olarak fren yapılması tavsiye ediliyor. 

Çalışma alanının oluşabilecek tüm riskleri göz önünde bulunduracak şekilde şeritle çevrilmesi; yayalara ve diğer araçlara güvenli bir mesafede olunması gerekiyor. Yükselme esnasında yukarıdaki tehditler de gözden kaçırılmamalı. Denge ayaklarındaki yükün dağıtılması için yük dağıtıcı plakalar kullanılması tavsiye ediliyor. Denge ayakları gevşek veya çökme tehlikesi olan zeminlere oturtulmamalı.

Emniyetli çalışma yükünden (EÇY) fazla yükleme yapmak sadece makinenin devrilmesine değil, hasar görmesine de sebep olabilir. Her aracın üzerinde belirtilen bu azami yük kapasitesine taşınan tüm insanlar, malzemeler ve ekipmanların ağırlıklarının dâhil olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca yükün platformda eşit olarak dağıtılmaması makinenin dengesini bozabilir.

Rüzgâr hızının dış alanlarda yüksekte çalışırken anemometre ile ölçülmesi tavsiye ediliyor. Araç üzerinde belirtilen azami dizayn rüzgar hızı rakamına dikkat edilmesi ve 20 metre yükseklikte yüzde 50’den fazla artabileceğinin bilinmesi gerekiyor.

Enerji hatlarına olan mesafenin kontrol edilmesi, platform tamamen uzatılmışken çelik kulelere bağlı elektrik hatlarına en az 15 metre, direklere bağlı elektrik hatlarına ise yine en az 9 metre mesafe bırakılması hayati önem taşıyor.

Emniyet kemeri kullanımı statik veya mobil olsun tüm bomlu platformlarda zorunlu tutuluyor. Dikey yükselebilen platformlarda ise istisnai durumlar dışında gerekli görülmüyor.