| LASTİK TEKERLEKLİ YÜKLEYİCİLERDE EKONOMİK VE GÜVENLİ KULLANIM VE TEKNİKLERİ - III |
|
Lastikli yükleyici doğru ve etkin bir şekilde kullanılıyor mu? (Devam)
Aşağıda maddeler halinde lastikli yükleyicilerde doğru ve yanlış uygulamalar maddeler halinde sıralanmıştır. Bunlar tavsiye niteliğinde olup, bazı uygulamalar Caterpillar marka lastikli yükleyiciler için geçerlidir.
Yükleme ve taşıma operasyonları
Normal şartlarda lastik tekerlekli yükleyicilerin 100m’nin üzerinde yük taşıması istenmez. Anormal yakıt sarfiyatlarına neden olacak bu tip uygulamalarda, operasyon giderleri çok daha düşük olan kamyon kullanımı tercih edilmelidir. Bununla birlikte, mermer, beton santralları ve kum ocaklarındaki uygulamalarda yükleyicilerin 100m’nin üzerindeki mesafelerde kullanılması mümkün olabilmektedir. Bu durumda dikkat edilmesi gereken hususlar şunlar olmalıdır.
i- Malzeme uzak mesafeye taşınırken, makine yavaş yavaş hızlandırılmalıdır. Aşırı ivmelenme hem malzemenin dökülmesine, hem aşırı güç sarfiyatına hem de şanzımana aşırı yüklenilmesine neden olur. Bu tür sert kullanımlar şanzıman yağının hızlı ısınmasına neden olabilir. Ayrıca şantiye ortamı ve yollarında ani hızlanmalar ani frenlemeleri de beraberinde getirir. Frenlerdeki beklenmedik aşınmalar bu tip sert kullanımlardan kaynaklanmaktadır.
ii- Taşımanın dengeli yapılabilmesi için kovanın yarım metreden aşağıda tutulmaması 1 m’ den de yukarı kaldırılmaması gerekir. Yolun düzgünlüğüne göre bu mesafe ayarlanır. Çok fazla engebe varsa, taşıma esnasında meydana gelebilecek aşırı salınımlardan dolayı kovanın zemine çarpma ihtimali unutulmamalıdır (Resim 1). Ayrıca seyahat esnasında operatörün önünü ve etrafını izleyebilmesi için kovanın 1 m’ den fazla kaldırılmaması gerekir.
Resim 1
iii- Makine kova kaldırma pistonları üzerinde azot takviyeli süspansiyon sistemi var ise, bu özellik taşıma esnasında aktif duruma getirilmeli ve kaldırma pistonlarının seyahat esnasında aşırı sarsıntıları sönümlendirmeleri sağlanmalıdır. Yol boyunca operatörün karşısına çıkan tümsek ve çukurlar, kovası dolu olan makinayı aşırı sarsıntı dalgasına sokarak hem makinanın kontrolünü zorlaştırır, hem de malzemenin dökülmesine sebebiyet verir. Bununla birlikte operatör yüke girişlerde bu özelliği mutlaka kapalı tutmalıdır.
iv- Makinanın aşırı derecede sallanmasını engellemek ve maksimum konfor ve güvenlikte bir seyir için makine üreticisinin izin vermiş olduğu en büyük çaplı lastik kullanılmalıdır.
v- İşin gereği olarak yüklü yokuş yukarı taşıma yapmak zorunlu ise eğimler en düşük seviyede tutulmalı, gerekirse mesafe arttırılmalıdır. %8’ in üzerinde eğimlerin olması durumunda lastik ve makine üreticilerinin izin verdiği bir ufak lastik boyutuna geçilebilir (Resim 2).
Resim 2
vi- Özellikle mermer sahalarında yüklü blok taşımaları çoğunlukla yukarıdan aşağı yapılmaktadır. Bu durumda dengenin bozulmaması ve güvelik gereği ters iniş yapılabilir (geri sürüş).
vii- Yine mermer şantiyelerindeki büyük blokların taşınmalarında lastik üreticisi ile temas kurularak normal lastik basınç değerlerinin üzerine çıkılabilir. Aşırı yük, düşük basınçtaki lastiklerin jant üzerinde dönmesine sebebiyet verir. Jant üzerinde dönen lastiklerin topuk bölümleri aşırı hasarlanırsa, lastiğin sırt bölümü sağlam olsa da kullanılmaz. Ayrıca düşük basınçlı lastikler aşırı esneme yapacağından, makinenin dengesi kolaylıkla bölünebilir. (Resim 3). Lastik basınçları, üretici firmanın izin verdiği ölçüde arttırılabilir ya da azaltılabilir.
Resim3
viii- Yokuş aşağı durumlar haricindeki tüm yol boyunca otomatik vites değişim özelliği seçilmelidir. Bu durumda makine en uygun vites değişikliklerini yaparak yakıt ekonomisi yapar. Özellikle yüklü durumdayken yokuş aşağı asla otomatik viteste inilmememi, 1 vites ile ağır ve güvenli bir şekilde hareket edilmelidir.
ix- Tüm taşımalar esnasında hızlar, yol ve şantiye yolu trafik durumuna göre operatör tarafından zor durumlarda kalmadan önce ayarlanmalı, mümkün olduğu kadar fren kullanılmamalıdır. Özellikle yokuş aşağı inmeden önce gerekli vites değişikliği yokuşun başında yapılmalı, makine hızlandıktan sonra vites değişikliğine gidilmemelidir.
x- Nötr kilitleri zor ve yokuşlu noktalarda mutlaka devreye alınmalı, normal yol koşullarına gelindiğinde ve yükleme esnasında devreden çıkarılmalıdır. Şanzıman sıcaklıklarındaki yükselmelerin sebeplerinden biri nötr kilidinin sürekli devrede bırakılmasıdır. Nötr kilidi devredeyken şanzıman kavraması sürekli aktif durumda olacağından şanzıman yağı ısınır ve kavramalarda aşınma meydana gelebilir.
xi- Lastikli yükleyiciler mümkün olduğu kadar zincirsiz kullanılmalıdır. Lastikler makinanın aşırı şoklara karşı korunmasına yardımcı olur. Zincirle kaplanan lastiklerin esneme payları azaldığından makinenin aşırı şoklara karşı savunması azalacaktır. Ayrıca zincir makinanın ağırlığını ve zeminde temas ettiği noktalarda sürtünmeyi arttırdığından yakıt sarfiyatlarının da artmasına sebebiyet verebilir.
Referanslar;
1- Caterpillar Inc., Jan. 2009. Caterpillar Performance Handbook, Edition 40.
2- Reymond Blanchart, 2004. Maps Training Notes,MLDC.
3- Caterpillar Inc., 2007. A Referance Guide to Mining Machine Applications.
4- Caterpillar Inc., May 2011. Operator Tips for Loaders. Sales Campus, 2011, Malaga.
5- Serdar Engin, 2010. Müşteri Saha Raporu, 3 ve 4. Borusan Makine ve Güç Sistemleri San ve Tic. A.Ş., Eğitim Departmanı.