BİZE ULAŞIN
FORUM MAKİNA İŞ VE İNŞAAT MAKİNALARI
Adres: İçerenköy Mah. Çetinkaya Sk. Prestij Plaza No:28 D:4 Ataşehir - İstanbul / Türkiye
Telefon: +90 216 3888013
Faks:
Cep Telefonu: +90 532 6951544
E-posta: gkuyumcu@forummakina.com.tr
|
MAKALELER
| KAMYON DEĞİŞİM SÜRESİ VE YÜKLEME SAHASININ YÖNETİMİ |
|
Giriş
Kamyon yanaşma geometrileri ve değişim süreleri makinaların performansları dışında, üretimi ve maliyetleri etkileyen önemli etkenlerden iki tanesidir. Kamyon değişim süreleri denildiğinde aklımıza gelmesi gereken yükleyici makinanın boş kamyonun yanaşması için beklediği süre olmalıdır. Bu süre yükleyicinin yeni bir yükleme yapabilmesi için dolu kamyonun yükleme noktasından çıkması, boş kamyonun da yükleyicinin altına yanaşması için geçen süredir. Bu yazıda kamyon değişim süresinin üretime etkisi ve değişim sürelerini etkileyen nedenler üzerinde durulacaktır.
Sahada formen ve mühendislerin en önemli görevlerinden biri alışkanlık haline gelen hataları tespit etmektir. Bunlar düzeltilmediği takdirde inanılmaz yakıt sarfiyatlarına ve üretim kayıplarına sebep olabilmektedir. Bu nedenle saha mühendisleri ve formenler, kamyon ve yükleyici eşleştirmeleri gibi günlük rutin işlerinin yanında işin akışını da takip etmelilerdir. Makinaların başında kronometreleri ile ölçüm yaparak, değişimleri kaydetmeli, yapılan hataları alışkanlık haline gelmeden akşam toplantıları ve eğitimlerle de destekleyerek engellemelilerdir.
Kamyon bekleme ve yanaşma süreleri, üretime etkileri.
Yükleme sahasının amirleri formen ve mühendisler gibi gözükmekle birlikte, yükleyicilerin operatörleri sahanın yönetimindeki asıl unsurlardır. Yükleyici operatörleri bir yükleme yaparken aynı anda, bir sonraki kamyonu nereye yanaştıracağını ve malzemeyi nereden alması gerektiğini düşünmek zorundadır. Operatör aynı zamanda bir sonraki kamyonun yanaşmasına sorun çıkarabilecek engelleri de ortadan kaldırmakla yükümlüdür. Formen ve mühendisler ise aslında yükleyici operatörünün işini kolaylaştırmak için zaman zaman duruma müdahil olurlar. Yükleme noktalarındaki gelişi güzel yapılan plansız yüklemeler hem kamyon trafiğini olumsuz etkilemekte, hem de kamyonların çıkış ve giriş sürelerinin yani kamyon değişim süresinin uzamasına sebep olmaktadır. Yanaşma geometrilerinin akıllıca yapılması ve koşullara göre değişikliklerin gerçekleştirilmesi kamyon değişim sürelerini önemli ölçüde düşürür.
Kamyon değişim sürelerinin uzun olmasının sebepleri mutlaka araştırılmalıdır. Bu süre kamyon yanaşma yolununun ya da alanının kötülüğünden mi kaynaklanmaktadır, yoksa yükleyici başına düşen kamyon sayısı çok mu azdır? Bu iki durum birbirinden çok farklı şeyler olup nedenleri ve çözümleri de doğal olarak farklılık gösterir.
Makina-Kamyon eşleşmesi ve kamyon değişim süresi
İşletmelerde genelde her sabah yapılan kamyon – yükleyici dağılımı, yükleyici başına düşen kamyon adedi tüm gün aynı kalır. Eğer saha formenleri duruma dikkat edip müdahale etmezler ise bazı yükleyiciler boşta kamyon beklerken, diğer bir yükleme noktasında yükleyici yanında kamyon trafiği oluşur. Kamyon trafiğinin yoğun olarak yaşandığı bir yükleme noktasında fazladan kamyon bekletmek hem toplam üretimi geriletir, hem de yakıt sarfiyatlarının artmasına sebep olur. Unutulmamalıdır ki, bir yükleyicinin toplam kapasitesi, ona tahsis edilen kamyonların kapasiteleri kadar ya da daha azdır. Dolayısı ile kamyon bekleyen bir yükleyicinin öngörülen performansını yakalaması hiç bir zaman mümkün olmaz. Bu tür işletmelerin en büyük problemi aslında yükleme noktaları arasındaki iletişimdir. Çok basit olarak, kurulacak bir telsiz ağı sayesinde bu iletişim problemi ortadan kaldırılabilir ve ihtiyaç duyulan yükleme noktalarına, trafiğin yoğun olduğu yükleme noktalarından kaydırmalar yapılabilir. Bu sorunu yaşayan firmalarda formen ve mühendislerin işin içine girmektense, dışarıda izleyen olmaları ve resmin bütününü görebilmeleri gerekir.
Yükleme noktasının kamyon değişime ve üretime etkileri
Kamyon yetersizliği daha kolay anlaşılır ve müdahale edilebilir bir sorun olmakla birlikte, yeterli kamyon olup da kamyon değişim-bekleme süresi kötü çıkmaya devam ediyorsa bu çoğunlukla yükleme sahasının şeklinden, boyutlarından ve gometrisinden kaynaklanır. Boşta sıra bekleyen kamyonların bekleme alanları dahi kamyon bekleme ve kamyon değişim sürelerini doğrudan etkileyebilir. Bu nedenle kamyonların yükleyicinin altına yaklaşım yönleri ve yanaşma şekilleri saha amirleri ve operatörlerle birlikte değerlendirilmeli ve bu yapılırken aşağıdaki koşullar sorgulanmalıdır.
- Çift taraflı yükleme: Yükleyici bir taraftan yükleme yaparken, diğer tarafına ikinci bir kamyon yanaştırılarak kamyon giriş çıkışından kaynaklanan kayıplar asgariye indirilebilir. Bu tip yüklemelerde, yükleyicinin kamyon değişim süreleri 0,15-0,3 (9-18 sn.) dakikalara kadar çekilebilmektedir. Bu en iyi yükleme, yanaşma ve bekleme pozisyonlarından biridir ancak uygun yer koşullarının önceden hazırlanması ve yükleyicinin kazı ilerleme yönünün çalışma öncesinde saptanması, alınacak önlemlerin de kamyon trafiğini olumsuz yönde etkilememesi gerekir. Bu tip yükleme yapan işletmelerde üretim yüksek, ton başına maliyetler oldukça düşüktür. Yükleyici makinaların maksimum yükleme kapasiteleri bu tip uygulamada tam olarak zorlanır, kullanılmaya çalışılır. Hızlı yüklemeler yapılacağından, kamyon değişikliklerinin yapılması sırasında oluşan vakit kayıpları çok azdır. Yükleyici makinalar sadece pozisyon değişikliği, yer değişikliği ya da kamyon yanaşma yolunda yapacakları düzeltmeler için vakit harcarlar. Çift taraflı yüklemelerin en büyük sakıncası, yükleme noktasında oluşabilecek yoğun trafiktir. Bunu önlemek ise o yükleme noktasından sorumlu saha mühendisi ve formenin görevidir.
Resim 1 Resim 2
- Tek taraflı Yükleme: Tek taraflı yükleme yapılması zorunlu ise kamyon giriş ve çıkışları farklı noktalardan olmalıdır. Kamyonların yükleme sahasınna giriş ve çıkışları aynı ise ve yükleme sahasında birden fazla kamyon giremiyor ise, sıra bekleyen kamyonlar, dolu kamyon yükleme sahasını terk etmeden giriş yapamaz. Eğer mesafe uzun ise, kamyon değişim süreleri 2 dakika hatta daha da üzerine çıkabilir. Aşağıdaki örnekte kamyon bekleme noktasının yükleme noktasına çok uzak olduğu bir durumu yansıtmaktadır. Tablo 1’ de mevcut kamyon değişim süresi ile bu sürenin 0,7 dakikada gerçekleşmesi durumundaki üretim değerlerini göstermektedir.
Resim 3 Tablo 1
Tablo 1’ de sol sütun ölçümün yapıldığı anki gerçek durumu, sağdaki kolon ise kamyon değişim süresinin 0,7 dakikalarda gerçekleşme durumunu göstermektedir. Saatlik kamyon adedi normal şartlarda 10,5 kamyon/saat iken, kamyon değişim sürelerinin 0,7 dakikalara çekildiğinde bu durum 20,6 kamyona çıkabilmektedir. Bunun anlamı kamyon değişim süresinin iyileştirilmesi durumunda üretimin iki katına çıkabileceğidir. Tablo 2 yine aynı durum ile ilgili olup, yükte ve kamyon değişiminde geçen süreleri göstermektedir. Operatör 4 adet kamyon yüklemesi için 8,83 dk süre harcamış, 10,36 dakikasını kamyon beklemede geçirmiştir.
Tablo 2
- Yükleme alanı ve kamyon bekleme sahası: Yükleme alanının boşta bekleyen kamyonlar ile çakışmaması ya da ana çıkış yoluna doğrudan açılmaması gerekir. Özellikle fazla sayıda kamyon ile çalışılan şantiyelerde bu sorun ortaya çıkabilir. Durum kaza riskini de arttırır ve yükleyicinin zaman zaman boşa beklemesine neden olabilir. Resim 4 ve 5 bu tip yükleme alanlarına örnek durumları göstermektedir.
Resim 4 Resim 5
- Kamyon büyüklüklerinin yükleme sahası geometrisine uygun olması gerekir: Özellikle kanal projelerinde çok büyük kamyonların kullanımı manevra alanlarının olmamasından dolayı kamyon değişim sürelerini olumsuz etkiler. Bu tip koşullarda kanal geometrisinin bozulmaması için manevra cepleri de yapılamamakta, dolu kamyon kanaldan tamamen çıkana kadar boş kamyon kanalın içine girememektedir.
Resim 6
Tablo 3
Tablo 3’ de görüleceği üzere, bir kanal inşaatı projesinde kamyonların kanal içine giriş ve çıkış süreleri ortalama 1,65 dakikalarda gerçekleşmiş ve bu çalışma şekline göre yükleyici saatte 15 kamyon kadar yükleme yapabilmiş. Ortalama değişim süresinin 0,7 dakikaya çekilmesi ile ortalamada 19,7 yani yaklaşık 20 kamyon yüklemesine ulaşmak mümkün olabilmektedir. Buradaki saatlik 5 kamyon farkı, kanal ilerleme yönü kamyon bekleme noktasına ters istikamette gerçekleşiyorsa daha da artacaktır. Sırf yukarıdaki durum göz önüne alındığında, en kötü ihtimalle böyle bir ortam için 10 saatlik vardiyadaki üretim kaybının 50 kamyon malzeme civarında olabileceğini göstermektedir. Söz konusu ortamda ölçüm yapılan süre 22,3 dakika olup, bunun 14,05 dakikası yüklemede, 8,25 dakikası ise kamyon beklemede geçirmiştir. Bu % 63 iş verimi demek olup, makina % 37 üretim dışı çalışmaktadır. Özellikle büyük makinaların kullanıldığı büyük projelerde bu hem kaynak israfı hem de yüksek yakıt maliyetleri anlamına gelir. Ton ya da m3 başına maliyetler ise oldukça yüksek kalacaktır. Bu tip projelerde kanal genişliklerine göre kamyon büyüklüklerine karar verilmesi oldukça önemlidir ve bunun proje başlangıç aşamasında değerlendirilmesi gerekir.
Kamyon bekleme sürelerinin iyileştirmesi, makinanın performansı ile oynamaksızın, makina ya da iş sahibinin hemen müdahale edebileceği bir konudur ve dikkatle takip edilmelidir. Tamamen saha yönetimi ile ilgili olan konu üzerinde hergün ölçümler yapılmalı ve gün sonunda değerlendirmeler yapılarak operatörler, kamyon şöförleri ve saha formenleri uyarılmaldır. Gerektiği takdirde kamyon değişim sürelerinin düşürülmesi için proje kapsamında, kanal içi manevra alanları ya da manevra cepleri, ilave rampa ve yollar, yükleme alanının genişletilmesi gibi düzenlemeler yapılarak kamyon değişim sürelerinin iyileştirilmesine gidilebilir.
Referanslar:
1- Caterpillar Inc., Jan. 2009. Caterpillar Performance Handbook, Edition 40.
2- Reymond Blanchart, 2004. Maps Training Notes, Caterpillar Inc., MLDC.
3- Caterpillar Inc., 2007. A Referance Guide to Mining Machine Applications.
4- Caterpillar Inc., 2007. Caterpillar Cycle Timer, Version 1.04.01.
|
20
21
24
|